چرا مصرف ویتامین‌های بارداری اهمیت دارد؟
یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های زنان پیش از بارداری، احتمال وقوع عوارض بارداری به شکل شدید است؛ سردرد، حالت تهوع، سرگیجه و خستگی، همه بخشی از عوارض بارداری مخصوصا در چند ماه اول است که باعث اضطراب و نگرانی بسیاری از زنان می‌شود. یکی از مهم‌ترین دلایل مصرف ویتامین های بارداری کاهش این عوارض اولیه است، با این وجود باید بدانید که این موارد تنها دلیل مصرف ویتامین‌های بارداری نبوده و استفاده از انواع مکمل‌ها، اثرات بسیار گسترده‌تری نیز دارند.
در واقع ویتامین های دوره بارداری حاوی تمام مکمل‌ها، ویتامین‌های روزانه و تمام مینرال‌های مورد نیاز برای بدن مادر در دوران بارداری و البته جنین است و مصرف این ویتامین‌ها سبب می‌شود که رشد جنین و دریافت تمام مواد مغذی مورد نیاز او تضمین شود. باید اشاره کنیم که برخی ویتامین های مصرفی در دوران بارداری می‌تواند احتمال زایمان زودرس یا سایر خطرات احتمالی بارداری را نیز کاهش داده و یک دوره بارداری سالم‌تر را برای مادران ایجاد کنند.
کمبود کلسیم و یا کمبود ویتامین‌های ضروری و مواد مغذی مورد نیاز، بیشترین عوارض را برای بدن مادر به‌دنبال خواهند داشت، زیرا جفت در دوران بارداری، تامین همه این مواد مغذی و مورد نیاز برای جنین را تضمین می‌کند و در صورت عدم دریافت این مواد به‌صورت کامل، جذب این مواد از طریق برداشت از ذخایر بدنی مادر خواهد بود و اولین اثرات سوء عدم مصرف ویتامین های بارداری، در همان دوران و یا در سال‌های بعد، بر بدن مادر نمایان خواهد شد.
تفاوت ویتامین های عادی و ویتامین‌های بارداری
شاید شما از آن دسته افرادی باشید که با مصرف قرص‌های ویتامینه روزانه، تصور کنید که نیازی به تغییر نوع ویتامین‌های خود ندارید و قرص‌های عادی خود را ادامه دهید. باید در این بخش اشاره کنیم که ویتامین‌های بارداری به‌صورت اختصاصی برای این دوره حساس زندگی زنان ساخته شده و حاوی میزان مشخصی از فولیک اسید و آهن هستند تا بتوانند نیاز بالای بدن مادر و جنین به این مواد مغذی را به‌خوبی تامین کنند.
در دوره بارداری و در واقع 3 ماه پیش از بارداری، باید با مصرف قرص‌های حاوی فولیک اسید به‌صورت روزانه، احتمال وقوع عوارض ناگوار برای جنین را به‌کمترین حد ممکن برسانید. کاهش احتمال عدم تشکیل کامل مغز یا نخاع به‌صورت عادی، یکی از مهم‌ترین دلایل نیاز به مصرف فولیک اسید است، زیرا با مصرف میزان کافی فولیک اسید، احتمال وقوع این آسیب‌ها و نارسایی‌ها به شکل قابل توجهی کاهش می‌یابد.
زنان باردار روزانه به 600 میکروگرم فولیک اسید نیاز دارند و کسب این میزان از فولیک اسید از طریق مواد غذایی در اغلب موارد سخت و حتی غیر ممکن خواهد بود، به همین خاطر مصرف فولیک اسید قبل از بارداری و در حین آن، ضروری است.
علاوه بر این، بدن شما در دوران بارداری باید بتواند میزان خون بیشتری تولید کرده تا بتواند رشد جنین و جفت را به‌بهترین شکل ممکن پشتیبانی کند. زنانی که بارداری نیستند، روزانه به 18 میلی‌گرم آهن مصرفی نیاز دارند. زنان باردار، روزانه به 27 میلی‌گرم آهن نیاز داشته و این مقدار آهن، معمولا در اغلب مکمل ها و ویتامین‌های بارداری وجود دارد.
علاوه بر این موارد، برخی از مولتی ویتامین‌های بارداری حاوی اسیدهای چرب مفید هم‌چون DHA و ARA هستند. این دو مورد به رشد بدن جنین کمک کرده و برای مثال DHA به‌صورت اختصاصی باعث رشد و تکامل بهتر مغز و چشمان جنین در 3 ماه سوم بارداری خواهد شد. با این وجود باید بدانید که ویتامین های ضروری بارداری به همین چند مورد محدود نمی‌شوند، در بخش بعدی به بررسی دقیق‌تر ویتامین‌های ضروری دوران بارداری خواهیم پرداخت.
مهم ترین ویتامین های مورد نیاز دوره بارداری
با اینکه مصرف همه ویتامین‌ها و غذاهای سالم و مقوی، تاثیر مثبتی در رشد و نمو جنین شما خواهد گذاشت، با این وجود مصرف برخی از ویتامین‌ها در دوره بارداری ضروری و حیاتی است؛ زیرا با اثرگذاری بر برخی از ارگان‌های حیاتی بدن جنین، می‌تواند سلامت او را برای همیشه تحت تاثیر قرار دهد.
با توجه به تحقیقات صورت گرفته در این حوزه، برخی از ویتامین ها و مکمل ها در دوران بارداری بیشترین اهمیت و تاثیر را خواهند داشت که در ادامه، برخی از مهم‌ترین‌ها را به‌اختصار شرح خواهیم داد.
1- فولیک اسید
احتمالا نام فولیک اسید را در تمام مقاله‌های مرتبط به آماده‌سازی بدن برای بارداری دیده باشید، این ویتامین B وظیفه ایجاد لوله عصبی بدن جنین و ساختاری را برعهده دارد که پس از مدتی به مغز و نخاع جنین تبدیل می‌شود. بدون یک لوله عصبی تکامل یافته، ممکن است که نوزاد با نقص‌های مختلف هم‌چون نقص نخاع و یا سایر بیماری‌های مرتبط به این بخش، متولد شود.
خوشبختانه تنها با مصرف روزانه فولیک اسید، می‌توان احتمال وقوع این نقص را به میزان قابل توجهی کاهش داد، تنها مشکل موجود این است که لوله عصبی در همان 4 هفته ابتدای بارداری رشد می‌کند و معمولا این زمان همان بازه‌ای است که مادر اطلاعی از بارداری خود نداشته و یا به‌تازگی به بارداری خود پی می‌برد.
به همین خاطر مصرف فولیک اسید حتی پیش از بارداری و تنها پس از تصمیم‌گیری برای اقدام، ضروری و حیاتی است. بنابراین به تمام زنان متاهل – حتی آن دسته که قصد بارداری ندارند- توصیه می‌شود روزانه 400 میلی‌گرم فولیک اسید را در ویتامین‌های روزانه یا به‌صورت مجزا مصرف کنند و به محض وقوع بارداری، میزان مصرف آن را به روزانه 600 میلی‌گرم افزایش دهند.
2- آهن
میزان آهن موجود در بدن شما، خون و اکسیژن مورد نیاز برای جنین را تامین کرده و به ساخت جفت کمک می‌کند و در نهایت، میزان خون مورد نیاز در دوره بارداری را نیز برای شما فراهم می‌کند.
از آن‌جا که احتمال شیوع کم‌خونی برای زنان باردار به‌شدت زیاد است، مصرف آهن در دوره بارداری میزان سلول‌های خون مورد نیاز بدن زنان باردار را افزایش داده و احتمال ابتلا به کم‌خونی را نیز کاهش می‌دهد. کم‌خونی در دوره بارداری باعث افزایش احتمال تولد نوزادان زودرس و یا با وزن بسیار پایین خواهد شد.
3- کلسیم و ویتامین D
استخوان‌ها و دندان‌های جنین، در رحم شما تشکیل خواهند شد و ساخت این بخش‌ها، به کلسیم و ویتامین D بسیار زیادی نیاز دارد. به همین خاطر مصرف کلسیم برای جنین در این دوره بسیار ضروری بوده و در نتیجه شما نیز باید این مواد معدنی و ویتامین‌ها را مخصوصا در 3 ماه سوم بارداری خود مصرف کنید.
کلسیم یکی از مهم‌ترین ویتامین‌های دوره بارداری است که باید مصرف آن را جدی بگیرید. فراموش نکنید که جنین برای تامین نیازهای خود، از تمام منابع مغذی بدن شما بهره خواهد برد و کلسیم مورد نیاز خود را به‌صورت مستقیم از استخوان‌های شما برداشت می‌کند.
این موضوع در زمان شیردهی نیز ادامه خواهد داشت، بنابراین مصرف میزان مشخصی از کلسیم به‌صورت روزانه و به‌عنوان بخشی از ویتامین های دوره بارداری، بسیار مهم و حیاتی است.
علاوه بر این 3 ویتامین و مواد معدنی مهم، چندین ویتامین دیگر نیز برای رشد بهتر جنین و افزایش سلامت شما در دوره بارداری اهمیت دارد که در لیست زیر، مهم‌ترین آن‌ها را با هم خواهیم دید:
- امگا-3 به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اسیدهای چرب برای تکامل و رشد مغز و بخش عصبی و نخاعی بدن جنین؛
- ویتامین C برای رشد تمام بافت‌های بدن جنین هم‌چون پوست، غضروف و البته افزایش ایمنی بدن جنین؛
- ویتامین A برای پشتیبانی از رشد سیستم بینایی جنین و افزایش ایمنی بدن او؛
- ویتامین B6 برای افزایش انرژی بدن مادر در دوره بارداری و کاهش عوارض بارداری هم‌چون خستگی مفرط؛
- ویتامین B12 برای تغذیه و رشد بهتر سیستم مرکزی عصبی بدن جنین؛
- ویتامین D3 برای رشد بهتر استخوان‌های جنین و افزایش ایمنی بدن.
در صورتی که شما گیاه‌خوار هستید، لیست مواد مغذی و ویتامین های دوره بارداری برای شما کمی طولانی‌تر خواهد بود، زیرا بدن شما ویتامین‌های لازم را از منابع غذایی روزانه‌تان دریافت نمی‌کند و باید با توجه به تجویز پزشک، از سایر مولتی‌ویتامین‌هایی استفاده کنید که تمام ویتامین‌ها، مواد معدنی، اسیدهای چرب و سایر موارد مورد نیاز را در اختیار شما قرار دهد.
زمان آغاز ویتامین های بارداری
در مقاله‌های پیشین، به موارد مهمی در زمان آماده‌سازی بدن برای بارداری و اقدام برای بارداری پرداختیم که یکی از آن موارد مهم، آغاز مصرف ویتامین های دوره حاملگی بود. بنابراین همان زمانی که تصمیم گرفتید که بچه‌دار شوید، بهتر است مصرف ویتامین‌های روزانه بارداری را نیز آغاز نمایید.
در حالت ایده‌آل، بهتر است مصرف ویتامین‌های بارداری را 3 یا حداقل یک ماه پیش از اقدام به بارداری، آغاز کنید و مصرف ویتامین‌ها را حداقل تا 12 هفته ابتدای بارداری که بدن جنین در حساس‌ترین بخش رشد و تکامل است، آن را ادامه دهید.
اغلب پزشکان عقیده دارند که مصرف ویتامین‌های دوره بارداری را در طول 9 ماه بارداری و سپس در زمان شیردهی نیز ادامه دهید. به عبارت ساده‌تر باید به شما بگوییم در صورتی که مادر در طی دوران بارداری و سپس شیردهی ویتامین‌های لازم و ضروری را مصرف کند، جنین و سپس نوزاد او نیز بدن سالم‌تری خواهد داشت و این مهم‌ترین دلیلی است که باید مصرف ویتامین دوره بارداری را جدی بگیرید.
نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که نباید مصرف ویتامین های بارداری را بدون تجویز پزشک آغاز کنید؛ زیرا برخی ویتامین‌ها در دوره بارداری مضر بوده و تاثیر منفی بر جنین خواهند گذاشت.
ویتامین های مضر دوره بارداری
شاید در نگاه اولیه این تصور برای شما ایجاد شده باشد که مصرف هر نوع ویتامین در دوره بارداری مفید و ضروری بوده و به همین دلیل می‌توانید با خیال راحت هر نوع ویتامینی را مصرف کنید.
در این بخش باید به شما بگوییم این تصور کاملا نادرست است و به همین خاطر حتی در زمان خرید مولتی‌ویتامین، حتما مولتی ویتامین های دوره بارداری را خریداری کنید، زیرا مصرف بیش از حد برخی ویتامین‌ها یا حتی مصرف میزان کمی از برخی ویتامین‌های دیگر، ممکن است عوارض جانبی برای مادر و یا جنین ایجاد کند. برای مثال، برخی از ویتامین‌های مضر دوره بارداری شامل این موارد است:
1- ویتامین A
ویتامین A یکی از مهم‌ترین ویتامین‌ها برای توسعه و رشد سیستم بینایی جنین است و به همین خاطر این ویتامین را در تمام لیست ویتامین های مهم دوره بارداری خواهید دید. با این وجود، مصرف بیش از حد این ویتامین، نه تنها هیچ فایده‌ای نخواهد داشت، بلکه در برخی مواقع خطرات و عوارض جانبی مختلفی را نیز ایجاد می‌کند.
بدن همیشه مقدار مورد نیاز خود از ویتامین A را مصرف کرده، و میزان باقیمانده را در کبد ذخیره می‌کند. مصرف بیش از حد ویتامین A و ذخیره بیش از حد آن در کبد، می‌تواند باعث ایجاد مسمویت و حتی از بین رفتن این بخش از بدن شود. وجود مقدار زیادی از این ویتامین احتمال وقوع عوارض مختلف بر جنین را نیز افزایش خواهد داد، بنابراین این ویتامین را تنها با تجویز پزشک و به میزان دوز تعیین شده ادامه دهید.
2- ویتامین E
ویتامین E یکی از مهم‌ترین ویتامین‌هایی است که باید در طول زندگی و برای افزایش ایمنی سیستم بدن مصرف کنید، با این وجود تحقیقات مختلف نشان داده که مصرف ویتامین E در دوره بارداری، عوارض مختلفی بر جنین خواهد گذاشت. احتمال وقوع دردهای شکمی و یا حتی پارگی زودرس کیسه آمنیوتیک، با مصرف بیش از حد ویتامین E افزایش خواهد یافت.
مصرف انواع داروهای هورمونی، مسکن، داروهای مرتبط به بیماری‌های خاص و حتی برخی از انواع داروهای گیاهی یا مصرف بیش از حد کافئین نیز برخی از مهم‌ترین مواردی هستند که باید در دوره بارداری از مصرف آن‌ها اجتناب کنید.
نکات مهم مصرف ویتامین های حاملگی
در برخی از مواقع، زنان باردار پس از مصرف برخی از ویتامین های بارداری با عوارض ناخوشایندی مواجه می‌شوند. روش‌های مختلفی برای کاهش این عوارض وجود دارد که در ادامه برخی از مهم‌ترین آن‌ها را با هم مرور خواهیم کرد:
1- مشورت با پزشک:
مهم‌ترین و اصلی‌ترین نکته مصرف ویتامین حاملگی، مشورت با پزشک است. هیچ‌گاه مصرف هیچ‌گونه ویتامین و مکملی را بدون تجویز پزشک آغاز نکنید و حتما مصرف تمام مکمل‌ها و ویتامین های دوره بارداری را با نظر پزشک خود آغاز کرده و ادامه دهید؛
2- مصرف قرص، شربت یا کپسول ژلاتینی:
در برخی مواقع، سیستم گوارش شما در دوره بارداری با مشکلات مختلفی مواجه خواهد شد و به همین خاطر باید بدانید که ویتامین ها و مکمل های بارداری در شکل‌های مختلفی هم‌چون قرص، شربت، کپسول ژلاتینی و یا سایر حالت‌های دیگر وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها بهره ببرید. می‌توانید قرص بزرگ را به 2 قسمت تبدیل کرده و یا اینکه شربت و کپسول را در دوزهای مختلف مصرف کنید؛
3- نوشیدن مقدار زیادی آب:
در صورتی که در دوره بارداری با یبوست مواجه هستید و یا احساس می‌کنید مصرف ویتامین‌های بارداری در حال افزایش این حالت است، باید قبل و بعد از مصرف ویتامین های حاملگی، یک یا دو لیوان کامل آب بنوشید. در هر صورت فراموش نکنید که این موضوع را با پزشک خود در میان گذاشته و در رابطه با نحوه مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌ها، بهترین روش را برگزینید؛
4- مصرف همراه غذا:
ممکن است مصرف ویتامین‌های بارداری باعث ایجاد حالت تهوع شوند. در این صورت مصرف آن‌ها را بدون غذا و یا همراه با غذا امتحان کرده و شرایط مناسب خود را بیابید. برای برخی از افراد مصرف ویتامین‌های بارداری با معده خالی باعث ایجاد تهوع خواهد شد و برای برخی دیگر، مصرف این ویتامین‌ها تنها با معده خالی امکان‌پذیر است.
جمع‌بندی نهایی
اگر قصد دارید در چند ماه آینده برای بارداری اقدام کنید – حتی اگر هنوز اطمینان کامل نداشته و تنها در حال فکر کردن راجع به آن هستید- توصیه می‌کنیم حتما با پزشک خود مشورت کرده و مصرف ویتامین‌های بارداری را از الان آغاز کنید. فراموش نکنید که اگر بدون برنامه‌ریزی باردار شده و در حال حاضر تازه متوجه این موضوع شده‌اید، در اسرع وقت مصرف فولیک اسید و سایر ویتامین‌ها و مکمل‌های مورد نیاز خود را آغاز نمایید.
مصرف ویتامین‌های بارداری علاوه بر تقویت بدن‌تان، باعث تقویت بدن جنین شما نیز خواهند شد و بدین شکل، دوره بارداری بسیار راحت‌تری را پشت سر خواهید گذاشت. اغلب عوارض ناخوشایند دوره بارداری را تنها با مصرف برخی از ویتامین‌ها و مکمل‌های ضروری می‌توان کاهش داد و یا از بین برد، به همین خاطر باید مصرف این ویتامین‌ها را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقدام به بارداری در نظر بگیرید.
