برنامه ریزی بارداری چیست؟
برنامه ریزی بارداری یا Pregnancy Planning مجموعه اقداماتی است که با انجام آن‌ها، احتمال سپری‌کردن یک دوره کم‌تنش بارداری و سپس فرآیند نگهداری از کودک را برای خود افزایش می‌دهید و شامل چندین بخش مختلف هم‌چون آمادگی جسمانی، آمادگی روحی و البته اقتصادی است.
به‌صورت کلی اغلب افراد تصور می‌کنند برنامه ریزی برای بارداری تنها به بعد جسمانی محدود می‌شود و تنها باید به این موارد توجه کنند. باید به شما بگوییم که علاوه بر پیش‌نیازهای جسمی و آمادگی‌های لازم برای آن، موارد مهم دیگری هم‌چون آمادگی روحی، آمادگی مالی و البته بررسی موارد حقوقی و قانونی نیز وجود دارد که در ادامه به بررسی هر کدام خواهیم پرداخت.
البته پیش از آن‌ها باید به این سوال مهم پاسخ دهیم که برنامه‌ریزی برای بارداری چه چیزهایی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
برنامه ریزی بارداری شامل چه مواردی می‌شود؟
یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامه ریزی بارداری این است که به تعداد فرزندان مورد نظر خود و زمان بارداری برای هر کدام از آن‌ها فکر کنید. پیش از اقدام و در دوره برنامه ریزی بارداری این سوالات مهم را از خود بپرسید:
- چند فرزند می‌خواهید؟
- برای فرزندان خود چه فاصله سنی در نظر دارید؟
- برای داشتن یک بارداری سالم باید چه مواردی را در نظر بگیرید؟
- بهترین روش جلوگیری از بارداری در دوره پیش از اقدام چیست که احتمال بارداری را در آینده تحت تاثیر قرار ندهد؟
تمام این سوالات را به‌دقت بررسی کرده و پاسخ دهید، سپس با همسر خود نیز این سوالات را در میان گذاشته و پاسخ‌های او را نیز بشنوید.
فراموش نکنید که در این بخش هیچ پاسخ صحیح و یا اشتباهی وجود ندارد و عدم توافق بر تمام پاسخ‌ها کاملا طبیعی است. به همدیگر فرصت دهید و به توافق کلی در رابطه با هر کدام از این بخش‌ها برسید.
یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامه‌ریزی برای بارداری به بررسی آمادگی برای بارداری تعلق دارد. البته منظور از آمادگی، تنها آمادگی جسمانی نیست، زیرا یک بارداری تمام وجوه اقتصادی، شغلی، اجتماعی و شخصی زندگی شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
در همین بخش ضرورت برنامه ریزی بارداری را به‌خوبی متوجه می‌شویم. بنابراین پیش از هر چیزی و در دوره برنامه ریزی بارداری این سوالات را با کمک هم پاسخ دهید:
- چرا تصمیم دارید بچه‌دار شوید؟ آیا برای بچه‌دار شدن از سوی اجتماع یا خانواده‌ها تحت فشار هستید؟ آیا یکی از شما بیش از دیگری به بچه‌دار شدن علاقه دارد؟ حس خوبی نسبت به والدبودن دارید و از پدر یا مادر شدن لذت می‌برید؟
- رابطه شما با همسرتان پس از به دنیا آمدن کودک چگونه تغییر می‌کند؟ آیا شما و همسرتان این تغییرات را شناخته و برنامه مشخصی برای آن‌ها دارید؟
- حضور یک کودک چه تاثیری بر شغل و یا تحصیلات شما می‌گذارد؟
- پس از تولد نوزاد، قرار است یکی از شما مسئولیت نگهداری روزانه او را برعهده بگیرد یا تصمیم دارید از گزینه‌های دیگر هم‌چون پرستار کودک و یا سپردن او به مهدکودک استفاده کنید؟
- آیا هر کدام از شما از یک قومیت و فرهنگ مختلف هستید؟ برای آموزش رسوم و فرهنگ‌ها به فرزند یا فرزندان خود چه تصمیمی دارید؟
- آیا حاضرید که زمان و پول کمتری برای استفاده شخصی داشته و تمام این موارد را در اختیار فرزند خود قرار دهید؟
تمام این سوالات را به‌دقت و با کمک همسر خود پاسخ داده و سپس با توجه به مجموع پاسخ‌های خود، برنامه ریزی بارداری را آغاز کنید.
در تمام بخش‌های برنامه ریزی برای بارداری همیشه به آمادگی جسمانی اشاره می‌شود و تقریبا همه ما می‌دانیم که پیش از بارداری، باید تمام فاکتورهای سلامت جسمانی مادر و البته پدر بررسی شده و با توجه به این موارد بارداری صورت بگیرد.
برنامه ریزی بارداری از بعد جسمانی
بارداری تاثیر بسیار شدید و غیر قابل بازگشتی بر بدن مادر می‌گذارد و به همین خاطر آمادگی جسمانی همیشه به‌عنوان مهم‌ترین بخش برنامه ریزی برای بارداری در نظر گرفته می‌شود. برخی از مهم‌ترین نکات این حوزه، شامل موارد زیر است:
- سلامت جسمانی:
یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامه ریزی بارداری به سلامت جسمی مادر و البته پدر مرتبط است. در این بخش باید سلامت جسمی پدر و مادر تحت کنترل قرار گیرد که این موضوع شامل بررسی ویتامین‌های مورد نیاز و تغذیه صحیح هر دو، تمرینات بدنی، کاهش یا افزایش وزن برای رسیدن به وزن نرمال و البته عدم استفادهاز برخی داروهای خاص و یا مشروبات الکلی است که همه بر بخش اول برنامه ریزی بارداری یعنی سلامت جسمانی مادر و البته نوزاد تاثیرگذار هستند؛ - برنامه‌ریزی برای اقدام:برخی اوقات برنامه ریزی برای بارداری شامل برنامه‌ریزی برای اقدام نیز می‌شود. در این صورت باید برای روزهای تخمک‌گذاری برنامه‌ریزی کرده و زمانی اقدام کنید که بیشترین احتمال بارداری وجود دارد.باید بدانید که برای خانم‌های زیر 35 سال، یک سال تلاش برای بارداری و عدم کسب نتیجه کاملا طبیعی است و تنها پس از این زمان باید به دکتر مراجعه کنند، البته این موضوع برای زنان بالای 35 سال کمی متفاوت بوده و در صورت 6 ماه اقدام برای بارداری و عدم کسب نتیجه، باید به پزشک مراجعه نمایند؛
- محافظت از خود در برابر عوامل مضر:
برخی زنان به دلیل داشتن دوره‌های نامنظم و یا خون‌ریزی سبک در دوره لانه‌گزینی جنین، احتمالا تا بروز برخی از نشانه‌های واضح بارداری، از باردارشدن خود مطلع نمی‌شوند.یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامه ریزی بارداری این است که همیشه این موضوع را در نظر داشته باشید و با حذف یا کاهش تمام عوامل خطرناک در زندگی شخصی و یا کاری خود، احتمال وقوع بیماری‌ها یا سایر خطرات احتمالی را کاهش دهید.قرار گرفتن در معرض اشعه‌های خطرناک، فعالیت‌های سنگین و پرخطر، قرار گرفتن در معرض دودها و گازهای سمی و خطرناک و انواع موارد مشابه، همه جزئی از عوامل مضر هستند که در دوره پیش از بارداری و در طی اقدام به بارداری باید آن‌ها را شناخته و از خود در مقابل آن‌ها، محافظت کنید.
برنامه ریزی برای بارداری از لحاظ بعد جسمانی شامل بخش‌های بسیار بیشتری است که هر کدام از آن‌ها تحت یکی از این دسته‌بندی‌ها قرار می‌گیرد. با اینکه پیش از این برخی از مهم‌ترین موارد آمادگی جسمانی برای بارداری را با هم مرور کردیم، اما در زمان برنامه ریزی بارداری حتما تمام این موارد را نیز مد نظر قرار دهید:
- برای داشتن یک بارداری سالم و در دوره برنامه ریزی بارداری باید تمام بیماری‌های خاص مادر هم‌چون دیابت، تیروئید، فشار خون، بیماری‌های قلبی و سایر بیماری‌های خطرناک دیگر تحت کنترل قرار بگیرد تا با کمک پزشک، احتمال بارداری پر خطر کاهش یافته و مادر دوران بارداری سالم‌تری را تجربه کند؛
- پیش از بارداری، مادر باید آزمایش‌های مختلفی انجام دهد و از نبود بیماری‌هایی هم‌چون ایدز و هپاتیت B اطمینان یابد. در صورت وجود این بیماری‌ها، باید پروسه‌های مشخصی طی شوند تا بیماری به نوزاد منتقل نشود؛
- سابقه واکسن‌ها و بیماری‌های مادر نیز برای اطمینان از ایمنی در مقابل برخی بیماری‌های مسری هم‌چون سرخجه و آبله‌مرغان باید بررسی شود. این دو بیماری مسبب انواع ضررهای جبران‌ناپذیر برای جنین هستند و پیش از اقدام و در دوره برنامه ریزی بارداری باید با آزمایش‌های مختلف، ایمنی مادر نسبت به آن‌ها مشخص شود.البته باید بدانید که پس از تزریق واکسن آبله‌مرغان، حداقل تا 30 روز باید صبر کنید و تنها پس از گذشت این بازه زمانی، برای بارداری اقدام نمایید؛
- مشاوره ژنتیکی برای زوج‌هایی که در خانواده خود سابقه بیماری ژنتیکی داشته، فرزندان بیمار دارند و یا نسبت فامیلی بین آن‌ها وجود دارد، الزامی است. در این حالت با پزشک خود مشورت کنید و با توجه به نظر پزشک خود، مشاوره‌های ژنتیکی را نیز انجام داده و با اطمینان خاطر برای بارداری خود برنامه‌ریزی و اقدام کنید.
بررسی این موارد و بیماری‌ها، یکی از مهم‌ترین دلایلی است که باید برنامه ریزی پیش از بارداری داشته باشید. البته فراموش نکنید که اگر پدر یا مادر از انواع دخانیات استفاده می‌کنند، پیش از بارداری و در دوره اقدام باید مصرف دخانیات و یا انواع موارد مضر هم‌چون مشروبات الکی و یا داروهای هورمونی را متوقف کرده و احتمال بارداری پرخطر را کاهش دهند.
نوزادان و تمام موارد مرتبط به آن‌ها، هزینه بسیار بالایی دارند. به همین خاطر در بخش برنامه ریزی بارداری باید تمام این موارد را در نظر بگیرید. مواردی هم‌چون هزینه لباس و پوشک، بیمه درمانی و انواع هزینه‌های مشابه، همه باید در این دوره مشخص شوند. در ادامه، برخی از مهم‌ترین اقدامات برنامه ریزی بارداری از لحاظ اقتصادی را با هم مرور خواهیم کرد:
- تعیین بودجه:
هزینه ماهانه خود در بخش‌های مختلف هم‌چون خرید مایجتاج خانه، هزینه‌های مستمر ماشین، مواد غذایی مورد نیاز، پوشاک، درمان و سایر موارد اصلی زندگی‌تان را یادداشت کنید.مجموع این مبالغ را با حقوق ماهانه‌تان مقایسه کرده و ببینید ماهانه چه میزان پولی از حقوق‌تان باقی می‌ماند.ممکن است در این بخش به فکر درآمد بیشتر باشید یا بخشی از هزینه‌های غیر ضروری خود را حذف کنید تا بتوانید برای دوره بارداری و پس از آن، بودجه مناسبی در اختیار داشته باشید؛ - آغاز پس‌انداز:
حتی اگر تا یک الی 2 سال دیگر قصد بچه‌دار شدن ندارید، باز هم از همین ماه برای دوره بارداری و پس از آن، پس‌انداز کنید. به میزان بودجه مورد نیاز برای نوزاد و مراقبت‌های آن فکر کنید و مبلغی را از همین الان برای او کنار بگذارید؛ - خرید عقلانی برای نوزاد:
برخی از وسایل نوزاد حتما باید جدید باشند و به‌صورت اختصاصی برای هر نوزاد خریداری شوند، اما برخی دیگر هم‌چون کالسکه یا صندلی ماشین را می‌توانید از دوستان یا خانواده خود قرض بگیرید.
بنابراین از همین الان مهم‌ترین هزینه‌های خود را تعیین کرده و با خرید عقلانی، برنامه ریزی بارداری را به‌صورت عملی آغاز کنید.
قوانین مهم کشور، بیمه و سایر موارد ضروری
برخی موارد مهم هم‌چون بیمه، میزان مرخصی، حضانت و سایر موارد مشابه، جزو ضروری‌ترین و مهم‌ترین مواردی هستند که در برنامه ریزی بارداری باید آن‌ها را در نظر بگیرید. در ادامه برخی از مهم‌ترین نکات این حوزه را با هم بررسی خواهیم کرد.
مرخصی زایمان و سایر مرخصی‌های مشابه
اگر پدر و مادر هر دو شاغل هستند، یکی از مهم‌ترین تاثیرات حضور فرزند در ساعت کاری آن‌ها خواهد بود. بنابراین در برنامه ریزی بارداری حتما انواع مرخصی‌های الزامی و ضروری را بررسی کنید، قوانین کشور را در این رابطه مطالعه کرده و یا از بخش منابع انسانی سازمان خود، پرس‌وجو کنید.
این قوانین در کشور ما شامل 6 الی 9 ماه مرخصی زایمان برای مادر و 3 روز مرخصی برای پدر است. از سوی دیگر زنان دارای مرخصی شیر یا پاس شیر هستند که باید این مورد را نیز در نظر گرفته و آن را با مدیر و یا سرپرست خود در میان بگذارید. بررسی میزان مرخصی و برنامه‌ریزی برای آن، یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامه ریزی بارداری است که مادران شاغل باید آن را در اولویت خود قرار دهند.
بیمه‌های درمانی
داشتن یک بیمه درمانی مناسب، بخش زیادی از نگرانی‌های مالی شما را رفع می‌کند. به همین خاطر توصیه می‌کنیم در زمان برنامه ریزی بارداری نوع بیمه خود را به‌دقت بررسی کرده و ببینید که بیمه شما برای دوره بارداری و سپس زایمان، چه مواردی را تحت پوشش قرار می‌دهد.
حتما از محل کار خود و سازمان بیمه‌تان، این اطلاعات را کسب کنید و اطلاعات متفرقه را در نظر نگیرید. موارد درمانی مورد نیاز خود را بررسی کنید و اگر بیمه فعلی شما آن‌ها را ارائه نمی‌دهد، نوع بیمه و یا برنامه درمانی خود را تغییر دهید تا از امکانات کامل این دوره بهره ببرید.
علاوه بر بیمه درمانی، سایر بیمه‌های موجود هم‌چون بیمه عمر را نیز در نظر بگیرید و با مطالعه آن‌ها، بهترین نوع بیمه عمر را برگزینید. شاید انجام این مورد از همین ابتدا کمی غیر منطقی به نظر برسد، اما فراموش نکنید که فرزند یا فرزندان شما، در صورت عدم حضورتان هیچ منبع درآمدی نخواهند داشت و با وجود شرایط ناپایدار فعلی، برنامه‌ریزی برای اتفاقات احتمالی عاقلانه‌ترین کار ممکن است.
تعیین وصیت‌نامه و حضانت
هرچند ممکن است انجام این دو کار بسیار بدبینانه تلقی شود، اما شما به‌عنوان والدین فرزندتان وظیفه دارید همه جوانب حضور فرزند یا فرزندان را در نظر گرفته و با توجه به این موارد، برنامه ریزی بارداری را انجام دهید.
بنابراین در این مرحله، در صورت نیاز و داشتن اموال مشخص، وصیت‌نامه بنویسید، حضانت فرزندان را به‌صورت اشتراکی و رسمی ثبت کنید و البته برای زمان وقوع اتفاقات ناخوشایند احتمالی، تعیین کنید که در صورت عدم حضور هر دوی شما، چه کسی مسئولیت مراقبت از کودک‌تان را برعهده خواهد گرفت.
سخن آخر
شاید در نگاه اول تصور کنیم که بارداری و بچه‌دار شدن تنها به آمادگی جسمانی و حس نیاز به فرزند محدود می‌شود، اما حضور یک کودک تمام جنبه‌های زندگی شخصی و اجتماعی ما را تحت تاثیر قرار خواهد داد. بنابراین با برنامه ریزی بارداری به‌صورت دقیق و کامل، تمام جنبه‌های مالی، درمانی، روحی و قانونی را نیز در نظر گرفته و سپس برای بچه‌دار شدن اقدام کنید.
داشتن یک برنامه‌ریزی و ایجاد آمادگی کامل و یا حتی نسبی، به شما کمک می‌کند که دوران پرتنش و سخت بارداری و سپس نوزادی کودک‌تان را با آرامش بیشتری سپری کنید و بدون داشتن دغدغه‌های معمول، از دوران نوزادی فرزند خود لذت ببرید.
برنامه ریزی بارداری به موارد مشخصی محدود نمی‌شود و باید شرایط خاص خود را در نظر بگیرید و سپس با توجه به آن، برنامه ریزی برای بارداری را به‌صورت شخصی و اختصاصی، انجام دهید.
