انواع تست های کمک تشخیصی – 6 روش تشخیص بیماری‌های زنان:
1. پاپ اسمیر:
پاپ اسمیر ابزاریست که بیشت برای غربالگری استفاده می‌شد و به تشخیص تغییرات بافتی در دهانه رحم کمک می‌کند. درواقع یکی از مهمترین عوامل خطر ابتلا به سرطان رحم، ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV است و تست پاپ اسمیر به غربالگری و حتی تشخیص زودرس الودگی با این ویروس نیز کمک می‌کند.
(درمورد ویروس پاپیلومای انسانی در مقالات پیشین توضیح داده شد است). دهانه رحم از دو نوع بافت تشکیل شده است: بافت اپیتلیوم استوانه ای (آندوسرویکس را می‌پوشاند) و بافت اپیتلیوم سنگفرشی (اگزوسرویکس را می‌پوشاند).
تست پاپ اسمیر از ناحیه‌ای از دهانه رحم گرفته می‌شود که محل اتصال این دو نوع بافت به هم دیگر است (ناحیه اتصال اندوسرویکس به اگزوسرویکس). برای گرفتن نمونه پاپ اسمیر لازم است بیمار به مدت 48 ساعت قبل از گرفتن نمونه، رابطه جنسی نداشته باشد و قرص ضدبارداری مصرف نکرده باشد و همچنین در نیمه دوم چرخه قاعدگی (حدود روز 14ام) باشد.
بعد از مراجعه به پزشک و معاینه ی ناحیه تناسلی با اسپکولوم (وسیله ای برای بازکردن واژن و مهبل)، پزشک وسیله ای باریک و نازک (بنام اسپاچول) که براش، را به این ناحیه ی ذکر شده در دهانه رحم به آهستگی میکشد و نمونه برداری می‌کند. سپس براشی که به سر اسپاچول متصل شده است را در ظرفی حاوی الکل قرار داده و ظرف را برای تفسیر نتایج، به آزمایشگاه میفرستد تا بوسیله ی میکروسکوپ، از نظر سلول شناسی یا سیتولوژی بررسی شود.
جالب است بدانید که از زمان معرفی تست پاپ اسمیر و رواج یافتن این تست، میزان بروز سرطان دهانه رحم و میزان مرگ و میر آن تا حدود 75 درصد کاهش یافته است. از آنجا که کاربرد اصلی این تست غربالگری است، بهتر از سه سال بعد از اولین رابطه‌ی جنسی آغاز شود و درصورتی که به‌مدت 10 سال، هیچ نتیجه‌ی غیرطبیعی در آن یافت نشود، میتوان در 70 سالگی به این غربالگری خاتمه داد. نتایج این تست معمولا تا حدود 3 سال ارزشمند است.
نتایج طبیعی در تست پاپ اسمیر عبارتند از:
- دیده شدن سلول های لایه قاعده‌ای یا بازال (که سلولهای بازوفیل گرد و با هسته‌های بزرگ هستند)
- دیده شدن سلول های لایه میانی
- دیده شدن سلول های لایه سطحی که اسیدوفیل هستند
- گاهی ممکن است سلولهای پوششی رحم یا آندومتر، سلولهای خونی و باکتری نیز دیده شوند.
2. سونوگرافی (U/S):
نوعی روش تصویربرداری است که در آن، با استفاده از امواج صوتی، میتوان ساختار های درون شکم و بافت های نرم را مشاهده کرد. درواقع سونوگرافی روش تصویربرداری انتخابی برای مشاهده ی ساختارهای لگنی است.
سونوگرافی در بیماری‌های زنان به دو شکل انجام می‌شود: سونوگرافی شکمی یا سونوگرافی ترانس واژینال. که روش ترانس واژینال، وضوح بهتری برای دیدن ساختار حم و ضمائم و تخمدان‌ها فراهم می‌کند.
سایر کاربردهای سونوگرافی:
- شناسایی آسیب‌های لگنی
- با روش ترانس واژینال میتوان حاملگی را زودتر و زمانی که سطح سرمی β-HCG حدود 1500 یا بالاتر است، تشخیص داد (برای سونوگرافی شکمی، سطح این هورمون در خون باید به بالای 6500 برسد تا بتوان حاملگی را تشخیص داد)
- تشخیص حاملگی خارج رحمی
- تعیین ضخامت آندومتر (بافت پوششی رحم) و یا تعیین محل و مشخصه های توده‌ها
- نظارت بر فولیکول‌ها در طول روش‌های کمک باروری مانند IVF
- ارزیابی پوشش اندومتر در خانم‌های یائسه
- ارزیابی توده‌های رحم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، فضای بین رحم و روده‌ها.
3. بیوپسی آندومتر (نمونه برداری از آندومتر رحم):
بیوپسی به دو روش انجام می‌شود:
- در مطب با استفاده از کورت ساکشن آندومتر (پیپل) که از طریق دهانه رحم هدایت می شود تا قطعات آندومتر را آسپیراسیون کند (در این روش کاهی پیش درمان با داروی میزوپروستول نیز نیاز است)
- از طریق روش تهاجمی‌تر (کورتاژ) که ممکن است در مطب یا اتاق عمل ± هیستروسکوپی انجام شود.
اگر بیوپسی آندومتر در مطب امکان پذیر نباشد یا مشکوک به پولیپ آندومتر باشد، ممکن است روش دوم انجام شود.
در چه مواردی نیاز به گرفتن بیوپسی از اندومتر است؟
- خونریزی‌های غیرطبیعی رحمی
- سن > 40
- عوامل خطر یا سابقه سرطان آندومتر
- شکست درمان پزشکی
- خونریزی بین چرخه‌های قاعدگی که شدید باشند
4. Ct scan (سی تی اسکن):
سی تی اسکن یا اسکن توموگرافی کامپیوتری، روش تصویربرداری با استفاده از اشعه X که غیر تهاجمی بوده و با اهداف تشخیصی انجام می‌شود. این دستکاه مجموعه‌ی اشعه‌هایی که به بدن شما می تاباند و اشعه‌هایی که به خود دستگاه بازگشت داده می‌شوند را توسط کامپیوتر پردازش کرده و تصاویر سه‌بعدی از بدن در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
سی تی اسکن کاربردهای زیادی دارد از جمله:
- تعیین مرحله‌ی سرطان و پیگیری پاسخ به درمان یا پیشرفت بیماری
- بررسی درد شکم حاد (به ویژه در ربع تحتانی شکم)
- سنگ کلیه
- آپاندیسیت
- انسداد روده
- برای بررسی فور واورژانسی شکستگی‌ها یا صدمات در مسدومان تصادفی و غیره.
سی‌تی‌اسکن به صورت دقیق، ساختارهای آناتومیک داخل شکمی را نشان می‌دهد و از این جهت برای انواع فتق‌ها یا افتادگی‌های لگنی نیز کاربرد دارد.
همچنین این روش تصویربرداری، روش ارجح در برنامه‌ریزی‌های درمانی پزشکی، قبل از انجام جراحی یا پرتودرمانی است. بهتر است بدانید همانند همه‌ی روش‌های تصویر برداری، سی‌تی‌اسکن نیز دارای معایبی است که مهمترین آن، قرار گرفتن در معرض اشعه‌ی یونیزان است. بنابراین روش تصویربرداری ارجح در خانم‌های باردار، سونوگرافی یا MRI است.
در موارد خاص، ممکن است طبق دستور پزشک، ماده‌ی خاصی به نام ماده حاجب یا کنتراست، درون ورید شما تزریق شود یا بصورت خوراکی داده شود. ای ماده‌ی حاجب به پزشک کمک می‌کند درگیری‌ها یا مشکلات رگ‌ها را نیز شناسایی کند.
بنابراین یکی دیگر از معایب استفاده از سی‌تی‌اسکن با ماده حاجب، احتمال ایجاد آلرژی یا واکنس بدن به ماده‌ی کنتراست است. گرچه در اغلب موارد این واکنش‌های آلرژیک خفیف بوده و گاهی صرفا پوستی هستند اما گاهی ممکن است مشکلات جدی در بدن ایجاد کنند، بنابراین بهتر است پزشک خود را از وقوع هرگونه واکنش به ماده کنتراست، مطلع کنید.
استفاده از پرتوهای یونیزان گاهی اوقات استفاده از آن را به دلیل اثرات نامطلوب آن محدود می کند. با این حال، سی تی را می توان در بیمارانی که دارای ایمپلنت فلزی یا ضربان ساز هستند که MRI منع مصرف دارد، استفاده کرد.
5. MRI یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی:
یک تکنیک تصویربرداری است که در آن از امیدان های مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تولید استفاده می‌شود.این روش تصویربرداری به طور گسترده در بیمارستان‌ها و کلینیک ها برای تشخیص پزشکی، مرحله بندی و پیگیری بیماری استفاده می‌شود.
MRI نسب به سی‌تی‌اسکن، کنتراست بهتری را در تصاویر بافت های نرم فراهم می کند، مثلاً مغز یا سیستم قلبی عروقی یا مغز. اما نکته مهم در این روش تصویر برداری است که برای کسانی که در بدن خود، ایمپلنت‌ها و سایر فلزات غیرقابل جابجایی دارند، ممکن است خطر ایجاد کند.
سایر کاربردهای MRI:
MRI طیف گسترده ای از کاربردها در تشخیص پزشکی دارد به طور مثال:
- در مرحله بندی قبل از عمل سرطان رکتوم و پروستات در تشخیص
- مرحله بندی و پیگیری سایر تومورها
- ابزار انتخابی برای سرطان‌های عصبی (تجسم بهتری از حفره خلفی در جمجه که حاوی ساقه مغز و مخچه است، ارائه می‌کند)
- در بسیاری از بیماری های سیستم عصبی مرکزی، از جمله بیماری های دمیلینه کننده ماند MS، دمانس و آلزایمر، مشکلات عفونی یا عروق مغزی و صرع
- ارزیابی بیماری‌های بافت نرم و ستون فقرات
- روش کمکی در سایر تکنیک‌های تصویر برداری دستگاه قلبی عروقی مانند اکوکاردیوگرافی و پزشکی هسته‌ای.
6. هیسترکتومی (Hysterectomy):
به عملِ برداشتن رحم با یا بدون تخمدان‌ها و لوله فالوپ می‌گویند. هیسترکتومی هم می‌تواند روش تشخیصی باشد و هم درمانی. به طور مثال میتوان رحم را برداشت و خونریزی‌های شدید قاعدگی را درمان کرد و از طرفی، پزشک رحمِ خارج شده را به آزمایشگاه پاتولوژی میفرستد تا از نظر وجود بدخیمی یا سلولهای سرطانی نیز بررسی شود. در چه مواقعی هیسترکتومی انجام می‌شود؟
- فیبروئید رحم
- اندومتریوز،، آدنومیوز
- پرولاپس رحم
- درد مزمن لگنی
- AUB
- سرطان (آندومتر، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، دهانه رحم)
هیسترکتومی روش‌های مختلفی دارد که این روش‌ها عبارتند از:
روش باز (رویکرد شکمی): رحم از طریق لاپاراتومی عرضی یا برشی در خط وسط برداشته می شود.
رویکردهای کم تهاجمی شامل:
- هیسترکتومی واژینال: کل عمل از طریق واژن انجام می شود ( بدون برش شکمی )
- هیسترکتومی واژینال با کمک لاپاراسکوپی: ساقه های عروقی با ترکیبی از روش های لاپاراسکوپی و واژینال بریده می شوند.
- هیسترکتومی لاپاراسکوپی کامل: تمام ساقه های عروقی از جمله کولپوتومی به روش لاپاراسکوپی نزدیک شده و از طریق واژن خارج می شوند.
روباتیک: نوعی روش لاپاراسکوپی. ممکن است در بیماران BMI بالا مفید باشد اما پرهزینه‌تر است.
عوارض هیسترکتومی عبارتند از:
- عوارض مربوط به بیهوشی عمومی
- خونریزی
- عفونت
- آسیب احتمالی به سایر ارگان‌ها
- از دست دادن عملکرد تخمدان (اگر تخمدان ها برداشته شوند، یائسگی ایجاد می‌شود)
انواع هیستروکتومی:
1. ساب توتال (Sub-Total) یا ناکامل:
برداشتن رحم، در چه مواردی انجام می‌شود؟ در دهانه رحم غیرقابل دسترس (به عنوان مثال چسبندگی)، انتخاب / ترجیح بیمار، اندومتریوز شدید
2. کامل (هیسترکتومی ساده نوع 1):
برداشتن رحم، دهانه رحم، شریان رحمی در رحم بسته شده است، در چه مواردی انجام می‌شود؟ در فیبروم‌های بزرگ رحم، اندومتریوز ، آدنومیوز، خونریزی شدید قاعدگی
3. کامل (هیسترکتومی ساده نوع 1) + سالپنگو اوفورکتومی (برداشتن تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ) دوطرفه:
برداشتن رحم، دهانه رحم، شریان رحمی بسته شده در رحم، لوله های فالوپ، تخمدان ها، در چه مواردی انجام می‌شود؟ در سرطان آندومتری، توده های آدنکس بدخیم و گاهی اندومتریوز
4. هیسترکتومی رادیکال اصلاح شده (نوع 2):
برداشتن رحم، دهانه رحم، پارامتریای 3/1 ابتدایی یا پروگزیمال، شریان رحمی بسته شده از داخل به حالب، نقطه میانی رباط‌های رحمی خاجی و 2-1 سانتی‌متری بالایی واژن، در چه مواردی انجام می‌شود؟ در سرطان دهانه رحم
5. هیسترکتومی رادیکال (نوع 3):
برداشتن رحم، دهانه رحم، کل پارامتریا، شریان رحمی که در منشا آن از شریان ایلیاک داخلی بسته شده است، رباط رحمی خاجی در حداکثر اتصال انتهایی یا دیستال (رکتوم) و 3/1 – 2/1 واژن فوقانی، در چه مواردی انجام می‌شود؟ در سرطان دهانه رحم
سخن آخر:
در این مقاله، به بررسی انواع روش‌های کمک تشخیصی در بیماری‌های زنان پرداختیم. لازم است بدانید که هریک از روش‌های تشخیصی و تصویربرداری، با تجویز پزشک و طبق دستور ایشان انجام می‌شوند و بنابراین پزشک معالج، اطلاعات بدست آمده از شرح حال بالینی بیمار و نتایجی که از معاینه‌ی او بدست آورده را تلفیق کرده و روش مناسب برای تشخیص و درمان بیماری را، انتخاب می‌کند.
طی مقالات بعدی، به بررسی هریک از بیماری‌ها و مشکلات مربوط به زنان، زایمان و نازایی می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
سلامتی همیشگی شما، آرزوی تیم ماست : لاویا
