سرطان پستان دومین بدخیمی شایع در زنان، بعد از سرطان پوست است. علاوه بر این، دومین عامل مرگ و میر ناشی از سرطان در زنان است. تشخیص ضایعات تهاجمی کوچکتر و تشخیص زودهنگام ضایعات درجا (insitu)، در پیشرفت در درمان همچنین به حفظ روند نزولی در مرگ و میر کلی سرطان پستان کمک کرده است.
با این وجود، سرطان سینه یک نگرانی جدی برای سلامتی در سراسر دنیا است. مطالعات نشان داده‌اند خطر ابتلا به سرطان پستان در طول زندگی تقریباً 12.1٪ (1 در هر 8 نفر) است، در حالی که خطر مرگ در طول زندگی بر اثر سرطان پستان 2.7٪ (1 از هر 37 نفر) است. همچنین خوب است بدانید در سال 2012، نرخ مرگ و میر تعدیل شده با سن، حدود 21.3 در هر 100000 زن بوده است.
عوامل خطر
مطالعات، عوامل متعددی که خطر نسبی سرطان سینه را افزایش می‌دهند، شناسایی کرده اند. این عوامل عبارتند از:
1. سن و نژاد
سن بزرگترین عامل خطر برای ابتلا به سرطان سینه است. اکثر موارد سرطان سینه در زنان بالای 50 سال رخ می‌دهد. مطالعات نشان می‌دهند که خطر ابتلا به سرطان سینه با افزایش سن زنان افزایش می‌یابد. به عنوان مثال، یک زن در سنین 40 تا 49 سالگی 1.4 درصد شانس ابتلا به سرطان سینه را دارد، در حالیکه این میزان در سنین 60 تا 69 سال 3.7 درصد است.
همچنین زنان نژاد سفیدپوست در مقایسه با زنان هم سن با تبار آفریقایی-آمریکایی، لاتین و آسیایی بیشتر احتمال دارد که به سرطان سینه مبتلا شوند.
2. تاریخچه خانوادگی و ژنتیک
زنانی که بستگان درجه یک (والدین، خواهر و برادر و فرزندان) مبتلا به سرطان سینه دارند، در معرض خطر بیشتری نسبت به جمعیت عمومی هستند. اگر زنی در کمتر از 40 سالگی مبتلا به سرطان سینه شود، لازم است برخی ارزیابی جهش‌های ژنتیکی انجام دهد. دو نوع از رایج ترین جهش ژنتیکی که در ارتباط با سرطان سینه، جهش‌های ژن BRCA1 و BRCA2 هستند.
پروتئین‌هایی مستقل و نامرتبط با هم هستند،[۹] اما هر دو در بافت پستان و برخی بافت‌های دیگر بیان می‌شوند به ترمیم دی‌ان‌ای یا تخریب سلول در صورت عدم ترمیم‌پذیری دی‌ان‌ای کمک می‌کنند. این دو ژن بطور طبیعی در ترمیم آسیب‌های کروموزومی (ماده ژنتیک هسته سلول) دخالت داشته و نقش مهمی در بازسازی‌هایِ DNA دارند.
اگر این دو ژن خودشان در اثر جهش آسیب ببینند، ماده ژنتیک سلول یا DNA آسیب‌دیده دیگر ترمیم نخواهد شد و این موضوع احتمال بروز سرطان پستان را افزایش می‌دهد.
BRCA1 (پروتئین ۱ مستعدکننده به سرطان پستان) ژنی است که روی بازوی بلند کروموزوم 17 قرار دارد. این جهش با تقریباً نیمی از سرطان‌های پستان زودرس و تقریباً 90 درصد سرطان‌های ارثی تخمدان مرتبط است. BRCA2 ژنی است که بر روی کروموزوم 13 قرار دارد. وقوع جهش در این ژن، در مقایسه با BRCA1، احتمال بروز سرطان‌های زودرس پستان (35 درصد) و خطر ابتلا به سرطان تخمدان کمتری دارد.
3. تاریخچه باروری و قاعدگی
زنانی که شروع قاعدگی آن‌ها در سنین پایین (قبل از 12 سالگی) و وقوع یائسگی آن‌ها پس از سن 55 سالگی بوده است، در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه هستند. تأخیر در فرزندآوری (اولین تولد نوزاد زنده بعداز 30 سالگی) نیز احتمال ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهد.
4. قرارگیری در معرض تشعشع
بافت سینه زنان جوان (همراه با مغز استخوان و تیروئید نوزاد) به شدت مستعد اثرات سرطان‌زای پرتوهای یونیزه است. زنانی که دوز زیادی از پرتودرمانی (پرتودرمانی برای درمان بیماری هوچکین یا بزرگ شدن غده تیموس) دریافت کرده‌اند در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه ناشی از تشعشع هستند.
رابطه بین دوز تابش و خطر ابتلا به سرطان مستقیماً خطی است. مطالعات نشان داده‌اند که زمان لازم برای ایجاد ضایعه ناشی از تشعشع، حدود 5 تا 10 سال از اولین زمانِ قرار گرفتن در معرض آن است.
5. تغییرات سینه
زنان با بافت سینه متراکم، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه هستند. علاوه بر این، بیوپسی‌های بافت‌شناسی از پستان که هیپرپلازی آتیپیک یا LCIS را نشان می‌دهند، خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش می‌دهند.
6. سایر عوامل
اضافه وزن پس از یائسگی با افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه مرتبط است. یک مکانیسم احتمالی در این رابطه این است که افزایش تبدیل محیطی آندروستن‌دیون به استرون باعث تحریک رشد سلول‌های سرطانی سینه می‌شود. عدم ورزش در طول زندگی با افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه از طریق خطر چاقی مرتبط است.
زنانی که 2 تا 4 نوشیدنی الکلی در هفته مصرف می کنند، 30 درصد بیشتر از زنانی که هرگز الکل نمی‌نوشند، در معرض خطر مرگ ناشی از سرطان سینه هستند.
مکانیسم دقیق اثر مشخص نیست، اما محققان حدس می‌زنند که مصرف الکل با القای رگ‌زایی و افزایش بیان فاکتور رشد اندوتلیال عروقی، رشد و پیشرفت سرطان سینه را تحریک می‌کند.
سایر عوامل موثر در وقوع سرطان سینه عبارتند از:
- سابقه هیپرپلازی آتیپیک (مجرایی یا لوبولار) در بیوپسی‌های گذشته
- عدم وجود بارداری تِرم و به‌دنیا آوردن نوزاد سالم و رسیده
- افرادی که هرگز نوزادشان را با شیر خود تغذیه نکرده باشند
- استفاده اخیر و طولانی مدت از داروهای ضد بارداری خوراکی
- سابقه شخصی سرطان آندومتر یا تخمدان
علائم هشدار دهنده اولیه سرطان سینه
علائم شایع سرطان سینه عبارتند از:
• توده ای در سینه یا زیر بغل که ممکن است به پوسن چسبیده باشدو تحرک نداشته باشد، اولین علامت سرطان سینه است. پزشک معمولاً مدتها قبل از اینکه فرد بتواند توده را ببیند یا احساس کند، آن را در ماموگرافی مشاهده می‌کند.
• تورم در زیر بغل یا نزدیک استخوان ترقوه، که می‌تواند به این معنی باشد که سرطان سینه به غدد لنفاوی آن ناحیه گسترش یافته است. تورم ممکن است قبل از لمسِ توده شروع شود، بنابراین ضروری است که به پزشک خود اطلاع داده شود.
• درد و حساسیت معمولا در یک نقطه، اگرچه توده‌ها معمولاً درد ندارند. برخی از توده‌ها ممکن است باعث ایجاد احساس خارش نیز بشوند.
• یک ناحیه صاف یا فرورفته روی سینه.
• تغییرات سینه مانند تفاوت در اندازه، کانتور، بافت یا دمای سینه‌ها، ممکن است یک سینه که با دیگری متفاوت به نظر می رسد.
• تغییرات در نوک پستان، مانند فرورفتگی به داخل، سوزش، خارش، زخم.
• ترشح غیر‌معمول و غیرطبیعی از نوک پستان که ممکن است شفاف، خونی یا رنگ دیگری باشد.
• راش یا پوستی که ضخیم، قرمز یا فرورفته مانند پرتقال است
• زخم‌های پوستی
• غدد لنفاوی کوچک و سفت که ممکن است به هم چسبیده یا به پوست چسبیده باشند.
تست‌های تشخیصی:
پس از انجام یک شرح حال کامل و معاینه فیزیکی توسط پزشک، میتوان از تعدادی روش برای کمک به مکان یابی و مشخص کردن توده پستان استفاده کرد.
ماموگرافی:
ماموگرافی یک روش استفاده از اشعه X است که برای مطالعه پستان استفاده می شود. ماموگرافی قادر است ضایعات را تقریباً 2 سال قبل از قابل لمس شدن تشخیص دهد.همچنین میتوان از آن به عنوان غربالگری یا به عنوان یک آزمایش تشخیصی استفاده کرد. در طول ماموگرافی غربالگری، بیمار در مقابل دستگاه اشعه X می‌ایستد یا می‌نشیند.
دو صفحه پلاستیکی صاف در اطراف سینه قرار می‌گیرند و متعاقباً فشرده می‌شوند تا امکان تجسم کامل بافت فراهم شود. یک ماموگرافی غربالگری چهار تصویری استاندارد شامل دو تصویر جمجمه ای و دو تصویر میانی جانبی است.
در ماموگرافی، پستان از نظر نقایص مشکوک به سرطان، میکروکلسیفیکاسیون‌ها (نقاط کوچکی که اغلب حاصل تجمع کلسیم در بافت نرم پستان بوده و نشانه بدخیمی در پستان هستند)، اعوجاج ساختار طبیعی و هرگونه ضایعه غیرقابل لمس مجزا ارزیابی می‌شود.
ماموگرافی تشخیصی برای تکمیل ماموگرافی غربالگری غیرطبیعی یا اگر خانمی شکایت خاصی در پستان و یا توده قابل لمس داشته باشد، انجام می‌شود. در زنان بالای 40 سال، ماموگرافی اغلب به عنوان مطالعه خط اول در ارزیابی بیمار با توده پستان، حتی اگر در معاینه بالینی پستان (CBE) قابل لمس نباشد، استفاده می‌شود.
سونوگرافی:
سونوگرافی نقش مهمی در ارزیابی ضایعات پستان دارد. در ارزیابی یافته‌های ماموگرافی غیرقطعی، در ارزیابی پستان‌های زنان جوان و سایر افراد با بافت متراکم، امکان تمایز بهتر بین توده جامد و کیستیک، و در هدایتِ متخصصین برای برداشتن بیوپسی‌های بافت مفید است.
در زنان کمتر از 30 سال (به ویژه نوجوانان)، سونوگرافی رایج‌ترین روش اولیه برای ارزیابی توده پستان است، زیرا پستان عمدتاً از بافت غده ای تشکیل شده و متراکم است و ماموگرافی در پستان‌های متراکم، زیاد کمک کننده نیستند.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی:
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) می‌تواند کمکی مفید برای ماموگرافی تشخیصی باشد. اما درخواست کردنِ MRI برای غربالگری جمعیت عمومی به دلیل هزینه بیشتر، فقدان تکنیک معاینه استاندارد و ناتوانی در تشخیص میکروکلسیفیکاسیون‌ها پرکاربرد نیست.
با این حال، MRI به عنوان کمکی برای تشخیص زودهنگام سرطان سینه در زنان در معرض خطر بسیار بالا استفاده می‌شود، و همچنین ممکن است به عنوان بخشی از تشخیص پستان پس از سرطان برای ارزیابی بیشتر درگیری پستان استفاده شود.
بیوپسی آسپیراسیون با سوزن ظریف:
آسپیراسیون با سوزن ظریف برای تعیین اینکه آیا یک توده قابل لمس یک کیست ساده است یا خیر، مفید است. این روش در مطب با یا بدون کمک بی حسی موضعی انجام می‌شود. توده مشکوک بین دو انگشت یک دست تثبیت می‌شود و با استفاده از سوزن آسپیره (تخلیه) می‌شود.
مایع آسپیره یا تخلیه شدهی شفاف نیازی به ارزیابی در آزمایشگاه پاتولوژی ندارد و در‌صورت ناپدید شدن توده، بیمار بهتر است ظرف 4 تا 6 ماه برای معاینه مجدد توسط پزشک مراجعه کند.\ در صورت بروز مجدد، بیمار با ماموگرافی تشخیصی و سونوگرافی مدیریت می‌شود. مایع آسپیره شدهی خونی باید از نظر سیتولوژی (یعنی از نظر سلولی) بررسی شود و بیمار باید تحت ماموگرافی تشخیصی و سونوگرافی قرار گیرد.
بیوپسی سوزنی مرکزی:
در بیوپسی مرکزی سوزنی، از یک سوزن بزرگ برای به دست آوردن نمونه‌هایی از توده‌های بزرگ‌تر و توپر سینه استفاده می‌شود. 3 تا 6 نمونه از بافت به طول تقریبی 2 سانتی‌متر گرفته می‌شود و سپس نمونه‌ها از نظر وجود سلول‌های غیرطبیعی ارزیابی می‌شوند.
درمان سرطان سینه:
سرطان سینه هم یک خطر موضعی (یعنی برایِ خودِ سینه و غدد لنفاوی منطقه‌ای) و هم یک خطر سیستمیک (برای کل بدن) دارد.
درمان جراحی:
درمان جراحی لامپِکتومی (درمان حفظ پستان : برداشتن قسمتی از پستان) یا ماستِکتومی است. ماستکتومی برداشتن تمام بافت سینه و ناحیه‌ی آرئولار نوک پستان با حفظ عضلات سینه‌ای است. ماستکتومیِ رادیکالِ اصلاح شده، علاوه بر مناطقی که در ماستگتومی عادی برداشته می‌شود، شامل برداشتن غدد لنفاوی زیر بغل نیز می‌باشد.
پرتودرمانی همراه با ماستکتومی برای مراحل بعدی سرطان پستان و همراه با لامپکتومی و ماستکتومی جزئی برای مراحل اولیه سرطان پستان استفاده می‌شود.
پرتودرمانی جزء ضروری لامپکتومی است. ممکن است بعد از عمل جراحی برداشتن تمام یا قسمت یاز پستان، بنا به درخواست فرد، برای وی عمل جراحی ترمیم سینه انجام شود. بازسازی یا ترمیم پستان با چندین روش انجام می شود، از جمله قرار دادن ایمپلنت سالین در زیر عضله سینه‌ای یا استفاده از عضله رکتوس برای جایگزینی بافت از دست رفته.
بازسازی سینه می تواند بلافاصله پس از جراحی انجام شود یا ممکن است چند ماه به تعویق بیفتد. در صورتی که بازسازی سینه انجام شده باشد، باز هم میتوان پرتودرمانی را انجام داد. (رجوع کنید به مقاله‌ی جراحی زیبایی پستان)
درمان‌های پزشکی و دارویی:
درمان کمکی (سیستمیک) در درمان تمام مراحل سرطان پستان، صرف نظر از وضعیت غدد لنفاوی استفاده می‌شود. درمان کمکی شامل داروهای شیمی درمانی (که سلول های سرطانی را از بین می‌برد) و درمان‌های هورمونی مانند تاموکسیفن و رالوکسیفن (که به عنوان آنتاگونیست استروژن عمل می‌کنند) است.
تاموکسیفن و رالوکسیفن برای درمان زنان مبتلا به سرطان سینه با گیرنده استروژن مثبت استفاده می‌شود و میتوان این دارو‌ها (هورمون درمانی) را همراه با شیمی درمانی استفاده کرد.
داروهای مهارکننده‌ی آروماتاز (AIs) از تولید استروژن در زنان یائسه جلوگیری می‌کنند، همچنین برای افزایش بقا در زنان مبتلا به سرطان متاستاتیک، به عنوان درمان کمکی اولیه، و همراه با تاموکسیفن برای جلوگیری از عود سرطان استفاده می‌شوند.
داروی دیگری که برای درمان سرطان سینه استفاده می‌شود، تراستوزوماب است اما ممکن است عوارض جانبی قابل توجهی از جمله نارسایی قلبی، مشکلات تنفسی و واکنش های آلرژیک شدید به همراه داشته باشد.
برای کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه چه کنم؟
تحقیقات نشان می‌دهد که تغییر سبک زندگی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان سینه را حتی در زنانی که در معرض خطر بالا هستند، کاهش دهد. بنابراین:
- الکل و دخانیات را محدود و تا حد ممکن ترک کنید. هرچه الکل بیشتری بنوشید، خطر ابتلا به سرطان سینه بیشتر می‌شود.
- وزن خود را در محدوده‌ی سالم حفظ کنید. همچنین اگر نیاز به کاهش وزن دارید، از پزشک خود در مورد استراتژی های سالم برای انجام این کار سوال کنید.
- فعالیت بدنی داشته باشید. ورزش می‌تواند به شما در حفظ وزن سالم کمک کند، و به پیشگیری از سرطان سینه کمک می‌کند. یک فرد بزرگسال سالم باید حداقل 150 دقیقه در هفته فعالیت هوازی متوسط یا 75 دقیقه فعالیت هوازی شدید، به علاوه تمرینات قدرتی (حداقل دو بار در هفته) داشته باشد.
- شیر دادن. شیردهی در پیشگیری از سرطان سینه نقش دارد. هر چه مدت شیردهی بیشتر باشد، اثر محافظتی بیشتری خواهید داشت.
- هورمون درمانیِ پس از یائسگی (که به منظور کاهش اثرات و علائم یائسگی مانند گر گرفتگی و غیره انجام می‌شود) را محدود کنید. هورمون درمانیِ ترکیبی ممکن است خطر ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهد.
- انجام غربالگری‌های پستان و معاینه‌ی پستان توسط خود فرد، بر حسب دستور پزشک. (تصاویر خودآزمایی پستان و روش‌های معاینه پستان را نگاه کنید).
- غربالگری سرطان پستان می‌تواند با کمک به تشخیص زودهنگام ضایعات سینه، علاوه بر کوتاه کردن مدت دوره‌ی درمانی، باعث افزایش طول عمر و بهبود کیفیت زندگی فرد و کاهش ریسک عود سرطان یا پخش شدن آن در کل بدن شود. در ادامه به غربالگری سرطان پستان می‌پردازیم.
دستورالعمل‌های غربالگری:
- زنان 40 تا 44 ساله باید غربالگری سالانه یا هر 3 سال یکبار سرطان سینه را با ماموگرافی شروع کنند.
- زنان 45 تا 54 ساله باید هر سال ماموگرافی انجام دهند.
- زنان 55 ساله و بالاتر باید هر 2 سال یکبار یا سالانه ماموگرافی و غربالگری را ادامه دهند.
- غربالگری باید تا زمانی ادامه یابد که فرد از سلامت خوبی برخوردار باشد و انتظار می‌رود 10 سال یا بیشتر، زنده بماند.
- لازم است بدانید برخی از زنان، به دلیل سابقه خانوادگی، جهش‌های ژنتیکی یا برخی عوامل دیگر، باید با MRI همراه با ماموگرافی غربالگری شوند.
پیگیری سرطان:
در کسانی که تحت درمان سرطان پستان قرار گرفته‌اند نیز ممکن است ادامه‌ی مراقبت‌ها، سال‌ها طول بکشد. بنابراین هنگامی که درمان اولیه‌‌ی سرطان تکمیل شد، متخصص زنان و زایمان اغلب نقش غربالگری و نظارت را بر عهده می‌گیرد و برای 2 سال اول، قرار ملاقات‌ها جهت پیگیریِ بیماری، هر 3 تا 6 ماه و سپس سالانه انجام می‌شود.
ماموگرافی سالانه و معاینات فیزیکی باید به طور مرتب و طولانی مدت ادامه یابد. اکثر عودهای سرطان سینه در عرض 5 سال از درمان اولیه رخ می‌دهد.
کلام آخر:
سرطان پستان، از جمله شایعترین سرطان‌های زنان بوده که مرگ و میر بالایی نیز دارد. مهمترین راه برای کم کردن آمار مرگ و میر ناشی از این بیماری، پیشگیری از ابتلا به آن و تشخیص زودهنگام است.
معاینه‌ی پستان‌ها توسط خود فرد و همچنین انجام غربالگری‌های سالانه توسط پزشک، تاثیر بسیار چشم‌گیری در کاهش تلفات ناشی از این بیماری داشته است بنابراین، درصورتی که هریک از علائم ذکر شده در این مقاله را در پستان خود احساس کردید، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرده و درمان و علائم خود را تحت نظر پزشک پیگیری کنید.
سلامتی همیشگی شما، آرزوی ماست : تیم لاویا
