طی مطالعات اپیدمیولوژی اخیر، در سال 2016 مشخص شد که در سراسر جهان حدود 36.7 میلیون نفر با بیماری ایدز و یا عفونت با ویروس HIV زندگی می‌کنند. همچنین در سال 2016 حدود 1.8 میلیون نفر به تازگی آلوده شده و حدود 1 میلیون نفر بر اثر بیماری ایدز و یا عوارض مرتبط با این بیماری از دنیا رفتند.
ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که HIV نوعی ویروس است که درصورت ورود به بدن و شروع فرایند بیماری‌زایی و عدم دریافت درمان کافی و به موقع، در نهایت باعث بیماری شدید سیستم ایمنی بدن به نام ایدز می‌شود.
ویروس HIV و مکانیسم عملکرد و آلوده‌سازی آن:
ویروس HIV نوعی رترو ویروس است که از طریق آسیب رساندن به سیستم ایمنی بدن انسان و تخریب پیشرونده‌ی سلول‌های ایمنی، باعث افزایش ریسک ابتلا به انواع عفونت‌های فرصت‌طلب و بدخیمی‌ها می‌شود. چرا که زمانی که خود سلول‌های ایمنی بدن آلوده شوند، بدن انسان توانایی مقابله با سایر عوامل بیماری‌زا و یا توانایی جلوگیری از رشد بی‌رویه و غیر لازم سلول‌های خودی را ندارد.
اجزای ساختار این ویروس شامل پوشش اطراف ویروس که مسئول بیماری‌زایی آن است (از جنس گلیکوپروتئین)، ماتریکس و کپسید دور ویروس (از جنس پروتئین) می‌باشد.
این ویروس دارای ماده ژنتیکی از جنس RNA بوده و توسط آنزیم‌های مخصوصی ماده ژنتیک خود را تکثیر می‌کند. جالب است بدانید ویروس HIV و سایر ویروس‌ها، برخلاف باکتری‌ها و قارچ‌ها موجودات زنده‌ای نیستند و در محیط بیرون و هوای آزاد توانایی زنده ماندن ندارند بلکه باید به سلول‌های بدن انسان یا سایر موجودات زنده متصل شده و به کمک آن‌ها زنده بمانند.
عملکرد ویروس HIV به این صورت است که ابتدا گلیکوپروتئین آن به پروتئین‌های خاصی از سطح سلول‌های ایمنی بدن (پروتئین CD4 روی سلول‌های لنفوسیتT ) متصل شده و به کمک یک سری پروتئین‌های دیگر، وارد سلول لنفوسیت بدن انسان می‌شود.
سپس با آنزیم مخصوص خود که در بالاتر توضیح داده شد (به نام آنزیم ترنس کریپتاز معکوس)، ماده‌ی ژنتیک خود که از جنس RNA است را به ماده ژنتیک سلول ایمنی میزبان که از جنس DNA است متصل می‌کند.
پس از آن، ماده ژنتیک جدید، با سیستم‌ها و امکانات پیشرفته‌ی سلول میزبان، تکثیر می‌شود. سپس این ماده ژنتیک جدید که حاوی ماده ژنتیک ویروس است، فرآیندهای پردازش مخصوص را در سلول میزبان طی کرده و به آرامی از سلول، به بیرون جوانه می‌زند. این فرآیند مرتب در بدن فرد تکرار می‌شود و درنتیجه، تمام سلول‌های لنفوسیت T بدن آلوده می‌شوند.
روش‌های انتقال ویروس HIV در بالغین:
- دستگاه تناسلی زن (واژن و قسمت داخلی و خارجی گردنه رحم ): انتقال به واسطه‌ی مایع سمن (منی) جنس مذکر رخ می‌دهد و احتمال انتقال آن حدود 1 در هر 200 مورد تا 1 در هر 2000 مورد است.
- دستگاه تناسلی مرد (پره پوس داخلی، مجرای ادراری داخل آلت): انتقال به واسطه‌ی ترشحات واژن و گردنه‌ی رحم و ترشحات مقعدی رخ می‌دهد و احتمال انتقال آن حدود 1 در هر 700 مورد تا 1 در هر 3000 مورد است.
- دستگاه گوارش (رکتوم و روده بزرگ و دستگاه گوارش فوقانی): انتقال به واسطه‌ی مایع منی با احتمال 1 در هر 250 مورد، انتقال به واسطه‌ی خوردن شیرمادر با احتمال 1 در هر 5 مورد تا 1 در هر 10 مورد، انتقال به واسطه‌ی خون مادر و ترشحات واژن مادر حین زایمان با احتمال 1 در هر 5 مورد تا 1 در هر 10 مورد رخ می‌دهد.
- جفت (پرزهای جنینی جفتی): انتقال به واسطه‌ی خون مادر و روش داخل رحمی رخ می‌دهد و احتمال انتقال آن حدود 1 در هر 10 مورد تا 1 در هر 20 مورد است.
- خون: انتقال به واسطه‌ی محصولات و وسایل آغشته به خون آلوده (مانند سرنگ آلوده) با احتمال 95 مورد در هر 100 مورد و انتقال به واسطه‌ی اشیاء تیز یا سوزن آلوده در مراکز بهداشتی درمانی با حتمال 1 در هر 150 مورد رخ می‌دهد.
سیر بالینی و پیشرفت عفونت HIV:
از آنجایی که عفونت با ویروس HIV نوعی بیماری عفونی پیشرونده است، سیر بالینی خاصی داشته و این سیر چند فاز مشخص و مهم دارد.
- فاز اول (فاز حاد عفونت): در این فاز حدود 90 درصد از بیماران علائمی غیر اختصاصی مشابه علائم حاد سرماخوردگی (تب، گلودرد، بزرگی غدد لنفاوی، راش و ضایعات پوستی، درد مفاصل، درد ماهیچه‌ها، سر درد، علائم گوارشی، زخم‌های دهانی، کاهش وزن) از خود بروز می‌دهند، این مرحله و این علائم حدود 2 تا 6 هفته بعد از برخورد و رابطه ناسالم با فرد بیمار یا ناقل رخ می‌دهد.
در این فاز ممکن است برخی نشانه‌ها در خون مانند افت تعداد لنفوسیت یا افت تعداد پلاکت‌های خونی، پیدا شوند، در موارد نسبتا نادری (حدود 10 تا 20 درصد موارد) ممکن است فرد دچار مننژیت شود و ویروس در مایع مغزی نخاعی وی یافت شود. از آنجایی که در این مرحله تعداد ویروس‌های موجود در پلاسمای خون فرد بسیار بالاست، احتمال انتقال دادن ویروس به سایرین نیز بالاست. - فاز دوم (فاز نهفته یا بدون علامت): طی این مرحله ویروس در حال ورود و تکثیر داخل سلول‌های لنفوسیت T (لنفوسیت‌هایی که دارای پروتئین CD4 روی سطح خود هستند : T CD4+) می‌باشد. در این مرحله ممکن است تعداد لنفوسیت‌های T بدن به حدود 60 تا 100 عدد در هر میلی‌مترمکعب خون برسد در حالی که مقدار نرمال آن در فرد سالم، حدود 500 تا 1100 عدد در هر میلی‌مترمکعب است.
آن دسته از بیمارانی که به این مرحله رسیده‌اند، درصورتی که حدود 10 سال بدون دریافت درمان خاص، در این فاز بمانند ممکن است تا نزدیک به 50 درصد علائم شدید آلودگی با HIV ( مثلا بیماری ایدز) را از خود نشان بدهند، همچنین 30 درصد ممکن است نشانه‌های بالینی خفیف‌تر را بروز دهند و در موارد نادری (حدود کمتر از 20 درصد موارد) ممکن است بدون علامت باقی بمانند. - فاز سوم (فاز علامت‌دار)
- فاز چهارم (ایدز)
در این مقاله، تیم لاویا شما را با شیوع و مکانیسم عملکرد ویروس HIV در بدن آشنا کرد، طی مقالات بعدی درمورد علائم فاز سوم و چهارم بیماری به تفصیل توضیح خواهیم داد و از روش‌های پیشگیری و درمان مدرن علم پزشکی صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
سلامتی همیشگی شما، آرزوی ماست : تیم لاویا
