ناباروری (Infertility) به چه معناست؟
در علم نوین پزشکی، هنگامی که یک زوج در سنین باروری (15 سال تا 44 سال) علیرغم یک سال رابطه‌ی جنسی مداوم و درست و بدون استفاده از ابزارهای پیشگیری از بارداری، بچه‌دار نشوند، نیاز به کمک گرفتن از پزشک دارند.
آمارها نشان داده‌اند که حدود 85% از زوجین بعد از یک سال رابطه جنسی درست و بدون پیشگیری، بچه دار می‌شوند اما ممکن است بارداری در برخی از زوجین (حدود50%) تا حدود 36 ماه طول بکشد.
به طور معمول در خانم‌های زیر 35 سال عدم بارداری، بعد از یک سال برقراری رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از ابزارهای پیشگیری از بارداری، نیاز به بررسی‌های بیشتر از نظر پزشکی دارند اما اگر سن خانم بین 35 تا 40 سال باشد، و اگر بعد از 6 ماه برقرری رابطه جنسی درست و منظم، بارداری اتفاق نیافتد، نیاز به مداخلات پزشکی دارد.
در موارد خاص به طور مثال اگر سن خانم بالای 40 سال باشد، سابقه‌ی بیماری التهابی لگنی، سابقه جراحی قبلی لگن، شیمی درمانی یا رادیوتراپی (اشعه درمانی) در هریک از زوجین، سابقه‌ی سقط‌های مکرر، اندومتریوز متوسط تا شدید و عدم بارداری در ازدواج قبلی، بلافاصله و در اولین مراجعه به پزشک، بررسی‌های لازم جهت بارداری زوجین، باید شروع شود.
خوشبختانه درحال حاضر 85 درصد از زوج‌هایی که تحت نظر پزشک هستند و درمان‌های مناسب را دریافت می‌کنند، قادر به فرزند‌آوری خواهند بود. قبل از بررسی دلایل ناباروری خوب است به ذکر یک نکته مهم بپردازیم: برای رخ دادن بارداری موفق، باید بطور طبیعی چندین اتفاق رخ بدهند:
- تخمک سالم و تخمک گذاری درست و طبیعی
- اسپرم سالم با سرعت حرکت طبیعی
- تلفیق درست اسپرم و تخمک و تولید اولیه سلول¬های جنینی زنده
- انتقال موفق توده سلول¬های جنینی به حفره رحم
- لانه گزینی درست و موفق جنین اولیه در بافت اندومتر رحمی
- توانایی رحم در تغذیه و زنده نگه‌داشتن و رشد دادن جنین
همانطور که مستحضرید دلایل ایجاد ناباروری بسیار وسیع هستند چرا که اختلال در هریک از مراحل فوق باعث ایجاد ناباروری می‌شود. پس به طور کلی عواملی که باروری زوجین را تحت تاثیر قرار می‌دهند عبارتند از: عوامل زنانه، عوامل مردانه و سایر دلایل.
جالب است بدانید که 15 تا 20 درصد از موارد ناباروری به دلیل وجود مشکل در هر دو طرف (هم مرد و هم زن) به وجود می‌آید. در ادامه ما به بررسی عوامل زنانه می‌پردازیم و در مقالات بعدی، عوامل مردانه را مرور می‌کنیم.
دلایل زنانه ناباروری زوجین:
چند دلیل عمده برای ناباروری در زنان وجود دارد که عبارتند از:
1. اختلال در تخمک‌گذاری: حدود 15 تا 20 درصد از خانم‌هایی که با مشکل ناباروری به پزشک مراجعه می‌کنند، درگیر این اختلال هستند. اختلال در تخمک‌گذاری دلایل مختلفی دارد:
- مشکلات هیپوتالاموس (آمنوره یا توقف پریود بدلیل مشکلات هیپوتالاموسی): همانطور که می‌دانید هیپوتالاموسی غده کوچکی در مغز است که با هورمون‌هایی که ترشح می‌کند، رخ دادن و فرآیند طبیعی قاعدگی را مدیریت می‌کند. درصورت وجود مشکلاتی مانند استرس زیاد، ورزش‌های سنگین، مشکلات غذا خوردن و یا سوءتغذیه و کمبود مواد غذایی ضروری، هیپوتالاموس دچار مشکل شده و فرآیند قاعدگی و یا تخمک‌گذاری طبیعی اتفاق نمی‌افتد.
- مشکلات هیپوفیزی: هیپوفیز نیز غده کوچکی در مغز است که به کمک هیپوتالاموس، با ترشح هورمون‌های مختلفی، باعث منظم بودن قاعدگی و تخمک‌گذاری می‌شود. مشکلاتی مانند کم‌کاری هیپوفیز یا تومورهای آن (تومور ترشح کننده‌ی هورمون پرولاکتین که پرولاکتینوما نام دارد) می‌تواند باعث اختلال در عملکرد طبیعی این غده شود.
- مشکلات سیستمیک درمان نشده مانند مشکلات تیروئید، دیابت، نارسایی کلیه یا کبد
- مشکلات ژنتیکی مادرزادی مانند سندروم ترنر، عدم یا نقص در شکل‌گیری غدد جنسی، اختلال مادرزادی تولید هورمون‌های جنسی
- مشکلات تخمدانی:
o سندروم تخمدان پلی‌کیستیک: افرادی که به این بیماری مبتلا هستند اغلب تخمدان‌های نسبتا بزرگی دارند که محتوی تعداد زیادی کیست کوچک (از جنس تخمک‌هایی که به درستی در هر سیکل منظم پریود، رها نشده‌اند) است. در مقاله‌های بعدی به صورت مجزا به این بیماری می‌پردازیم.
o نارسایی اولیه تخمدان‌ها: کم بودن تعداد تخمک‌هایی که در تمام طول عمر یک زن، به طور طبیعی باید آزاد شوند.
o نقص در فاز لوتئال سیکل طبیعی (در این فاز، هورمون‌هایی که تخمک برای تغذیه و رشد اولیه سلول‌های جنینی نیاز دارد، ترشح می‌شوند)
2. آنومالی‌های مربوط به مجاری خروجی تخمک: این اختلالات باعث ایجاد ناباروری در 15 تا 20 درصد موارد می‌شود:
مشکلات مربوط به لوله‌های فالوپ (با شیوع 20 تا 30 درصدی): مانند چسبندگی‌ها (ناشی از جراحی‌های سابق، التهاب و عفونت پرده صفاق، اندومتریوز)، عفونت و التهاب لگنی، جابجایی لوله‌ها از وضعیت طبیعی، چروکیدگی یا انسداد لوله‌ها (متعاقب حاملگی خارج رحمی قبلی)
مشکلات مربوط به حفره رحم (با شیوع کمتر از 5 درصد): آنومالی‌ها و اشکال غیرطبیعی رحمی مانند رحم دوشاخه، عفونت و چسبندگی داخل حفره رحمی، پولیپ‌ها و فیبروم‌های رحمی، عفونت‌های رحمی (مانند عفونت و التهاب اندومتر رحمی، توبرکلوز (سل) رحمی)
مشکلات مربوط به دهانه رحم (با شیوع حدود 5 درصد): اسیدی بودن مخاط دهانه رحم یا وجود آنتی بادی علیه اسپرم در دهانه رحم، نقایص ساختاری ( که بطور مثال در اثر کرایوتراپی یا لیزر یا بیوپسی قبلی ایجاد شده و ترمیم نشده است).
3. اندومتریوز: همانطور که در مقاله‌های پیشین به این موضوع پرداختیم، اندومتریوز می‌تواند باعث ناباروری شود و شیوع افرادی که در اثر اندومتریوز دچار ناباروری شده‌اند حدود 15 تا 30 درصد است.
4. در برخی از موارد ( حدود 30 درصد موارد) چندین عامل در کنار هم، باعث ایجاد ناباروری می‌شود.
تشخیص ناباروری در خانم‌ها:
تشخیص علل ایجاد کننده‌ی ناباروری به کمک پزشک متخصص زنان صورت می‌گیرد. ممکن است برخی آزمایشات خونی هورمونی، برخی تست‌های بعد از رابطه جنسی و برخی روش‌های تصویربرداری در این راه به پزشک کمک کند.
برخی روش‌های تصویربرداری عبارتند از هیستروسالپنگوگرافی، لاپاراسکوپی، هیستروسکوپی. در برخی از روش‌های تصویربرداری مانند هیستروسالپنگوگرافی از مواد حاجب استفاده می‌شود که می‌تواند علاوه بر نشان دادن انسداد لوله‌های فالوپ، تا حدی به باز شدن انسداد لوله‌ها نیز کمک کند. تشخیص بهترین آزمایشات برای کمک کردن به باروری، برعهده‌ی پزشک متخصص زنان است.
در این مقاله به بررسی علل ناباروری زنانه پرداختیم. ناباروری علاوه بر فاکتورهای زنانه، فاکتورهای مردانه نیز دارد که درمورد فاکتورهای مردانه‌ی ناباروی، درمان و پیشگیری از ناباروری در مقالات بعدی صحبت خواهد شد. با ما همراه باشید.
سلامتی همیشگی شما؛ آرزوی ماست : تیم لاویا
